Cây lạc tiên được biết đến như một dạng dược liệu thiên nhiên có thể mang lại nhiều lợi ích cho người sử dụng nhằm nâng cao sức khoẻ. Tuy nhiên, để sử dụng và phát huy tác dụng của lạc tiên cần biết cách dùng, liều lượng đúng và các tác dụng của lạc tiên có thể hỗ trợ sức khoẻ cho con người. Bài viết này sẽ cung cấp thêm thông tin về loại cây thuốc quý này.

1. Đặc điểm của cây lạc tiên

Cây lạc tiên thuộc họ chùm gửi với tên gọi Passiflora foetida L. Ở Việt Nam cây lạc tiên còn được biết đến với tên gọi khác như dây chùm bao, dây nhãn lồng. Mặc dù vậy nhiều người vẫn biết đến cây lạc tiên với tên gọi quen thuộc này.

Cây lạc tiên có thân mềm và thuộc họ cây leo, thân có đốt, đồng thời trên thân cây có nhiều lông nhưng khá thưa thớt. Lá lạc tiên có màu xanh sẫm và được chia thành ba thuỳ gồm phần đuôi có cấu tạo phình to, rồi thon dần và nhọn ở đầu. Hoa lạc tiên mọc ra ở kẽ giữa lá và hoa lạc tiên có màu trắng thêm tím nhạt ở gần nhuỵ, quanh hoa có nhiều tua lông. Quả lạc tiên có hình tròn màu xanh và khi quả chín thì sẽ chuyển sang màu vàng. Vỏ của quả rất mỏng và bên trong quả có nhiều hạt nhỏ và có dịch quả.

Cây lạc tiên được sinh trưởng và phát triển mạnh mẽ ở điều kiện thời tiết thuận lợi. Và có thể gặp cây lạc tiên ở bất kỳ bờ suối, hoặc ven sông hoặc bụi rậm hoặc kể cả trong vườn nhà...

1.1 Phân bố tại nước ta.

Lạc tiên mọc hoang ở nhiều vùng trong nước ta, nhất là một số tỉnh vùng núi phía Bắc, nơi có độ cao trung bình 1000 m so với mặt biển, như Bắc Giang, Yên Bái, Quảng Ninh, Hòa Bình…, đôi khi phân bố ngay cả một số tỉnh đồng bằng, như Thái Bình, Hải Dương…

1.2 Bộ phận dùng

Toàn cây trên mặt đất.

1.3 Cách thu hái, chế biến lạc tiên

Để làm thuốc, người ta thu hái các bộ phận trên mặt đất, rửa sạch, phơi khô, cắt đoạn 3-5 cm. Trước khi dùng sao hơi vàng cho thơm. Ngoài ra, có thể thu hái lấy quả, rửa sạch, bổ đôi, nạo hết ruột, ép và lọc lấy dịch quả, thêm ít nước đun sôi để nguội và chút mật ong hoặc đường đủ ngọt, quấy đều, cho thứ dịch uống vừa thơm, ngon vừa bổ mát, rất thích hợp cho giải nhiệt mùa hè.

1.4Thành phần hoá học của lạc tiên

Trong cây có chứa các hoạt chất như: Alcaloid (harmol, harmin, harman…), flavonoid, saponin... Ngoài ra thành phần dược liệu trong lạc tiên còn chứa rất nhiều dưỡng chất như vitamin và khoáng chất tốt mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.

2. Lợi ích của cây lạc tiên

Cây lạc tiên có tác dụng gì? Dựa vào đặc điểm cũng như tính chất của các hoạt chất chứa trong cây lạc tiên thường được phân loại theo dược liệu thành dạng khô và dạng tươi.

• Lạc tiên tươi bao gồm cây tươi vừa được thu hái và trên cây vẫn còn nguyên các bộ phận hoặc hàm lượng nước của cây còn tương đối. Sử dụng cây lạc tiên ở trạng thái tươi khá tiện lợi và được dùng ngay. Tuy nhiên, thời gian bảo quản ngắn.
• Lạc tiên khô được sử dụng dưới dạng sấy khô hoặc phơi khô và khi đó, hàm lượng nước trong cây lạc tiên sẽ không còn nữa. Lạc tiên khô sẽ bảo quản tốt hơn và dễ dàng vận chuyển. Thêm vào đó, lạc tiên khô được xem như vị thuốc không bị mất tính dược lý vốn có của loại cây này.

2.1 Tác dụng của lạc tiên

Theo y học hiện đại

• Chiết xuất alcaloid trong lạc tiên có thể giúp kìm hãm sự hoạt động của cafein giúp cho con người có giấc ngủ được ngon hơn, đồng thời giảm được stress cũng như an thần hiệu quả. Sau khi sử dụng lạc tiên để người bệnh có thể cải thiện được chất lượng giấc ngủ, ngủ sâu hơn và ngủ sẽ ngon hơn. Bên cạnh đó, người bệnh cũng không còn gặp tình trạng mơ ngủ, tỉnh ngủ nửa đêm.
• Thành phần lạc tiên còn chứa hợp chất flavonoid giúp ổn định huyết áp, ổn định nhịp tim, tăng cường lưu thông máu trong cơ thể giúp cho cơ thể luôn cảm thấy thoải mái, sảng khoái...
• Lạc tiên cũng giúp chống co thắt và làm giãn các cơ trơn trong hệ thống khối cơ của cơ thể. Vì vậy, lạc tiên có thể hỗ trợ điều trị các cơn đau tử cung.
• Ngoài ra, trong thành phần lạc tiên còn chứa hợp chất có tính kháng khuẩn, kháng viêm giúp cải thiện tình trạng đau nhức xương khớp hoặc bồi bổ sức khỏe gan thận.

Theo y học cổ truyền

• Lạc tiên có vị ngọt, đắng, tính mát. Quy kinh tâm, can. Có tác dụng an thần, lợi tiểu, tiêu viêm, giảm đau, thanh nhiệt.
• Chủ trị: Chứng mất ngủ, tâm phiền muộn, hồi hộp trống ngực, suy nhược thần kinh, người mệt mỏi, viêm mủ da…

Tác dụng của cây lạc tiên từ xưa đã được biết đến với việc giúp cải thiện tình trạng mất ngủ lâu ngày đồng thời giúp người bệnh an thần hiệu quả. Thành phần trong quả lạc tiên có tính bình, vị ngọt có thể giúp thanh nhiệt, giải độc cho những người gặp tình trạng mụn nhọt.

Trong thành phần của lạc tiên có chứa các hợp chất như alcaloid với những dẫn xuất harmol, harmin, harman, ... cùng với các hợp chất flavonoid có trong lạc tiên chiếm khoảng 0.5 đến 2.1%, và dẫn suất chủ yếu saponaretin, saponin... Ngoài ra thành phần dược liệu trong lạc tiên còn chứa rất nhiều dưỡng chất như vitamin và khoáng chất tốt mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.

2.2 Một số tác dụng của dược tính trong lạc tiên

• Cây lạc tiên chữa bệnh gì? Chiết xuất alcaloid chứa trong thành phần lạc tiên có thể giúp kìm hãm sự hoạt động của cafein giúp cho con người có giấc ngủ được ngon hơn, đồng thời giảm được stress cũng như an thần hiệu quả. Sau khi sử dụng lạc tiên để người bệnh có thể cải thiện được chất lượng giấc ngủ, ngủ sâu hơn và ngủ sẽ ngon hơn. Bên cạnh đó, người bệnh cũng không còn gặp tình trạng mơ ngủ, tỉnh ngủ nửa đêm.
• Thành phần lạc tiên còn chứa hợp chất flavonoid giúp ổn định huyết áp, ổn định nhịp tim, tăng cường lưu thông máu trong cơ thể giúp cho cơ thể luôn cảm thấy thoải mái, sảng khoái...
• Lạc tiên cũng giúp chống co thắt và làm giãn các cơ trơn trong hệ thống khối cơ của cơ thể. VÌ vậy, lạc tiên có thể hỗ trợ điều trị các cơn đau tử cung.
• Ngoài ra, trong thành phần lạc tiên còn chứa hợp chất có tính kháng khuẩn, kháng viêm giúp cải thiện tình trạng đau nhức xương khớp hoặc bồi bổ sức khỏe gan thận.

Ở Việt Nam cây lạc tiên còn được biết đến với tên gọi khác như dây chùm bao, dây nhãn lồng

3. Cách dùng và liều dùng

Dạng thuốc sắc: Ngày dùng khoảng 20 – 40g dược liệu lạc tiên để sắc lấy nước uống. Bệnh nhân có thể uống 3 – 4 cốc lạc tiên sắc nước mỗi ngày. Uống trước khi ngủ khoảng 1 tiếng.

Cao lỏng, siro lượng tương ứng.

Dược liệu khô 20-40g hãm với nước uống hằng ngày thay trà.

Dạng viên nang: Khoảng 90 mg/ ngày

Có thể hái ngọn non luộc ăn. Quả chín vàng ăn trực tiếp.

4. Một số bài thuốc sử dụng cây lạc tiên để điều trị bệnh

Hiện nay, cây lạc tiên được sử dụng rất nhiều cách để điều trị bệnh. Tuy nhiên, sử dụng như thế nào để đạt hiệu quả thì không phải ai cũng biết và thực hiện được. Bài viết này sẽ cung cấp một số bài thuốc sử dụng trong điều trị bệnh hiệu quả

4.1. Bài thuốc giúp chữa mất ngủ và suy nhược thần kinh

Để cải thiện tình trạng mất ngủ, bạn có thể sử dụng bài thuốc này có thể thực hiện theo hai cách:

• Nấu canh giúp chữa mất ngủ, suy nhược thần kinh: Lạc tiên sẽ được hái ngọn tươi, rửa sạch với nước. Bạn có thể ngâm ngọn lạc tiên với nước muối pha loãng trong khoảng 15 phút để giúp loại bỏ bụi bẩn. Sau đó dùng lạc tiên nấu canh như các loại rau khác.
• Sử dụng lạc tiên tươi hoặc khô sắc lấy nước uống: Sử dụng 8 đến 16 gam lạc tiên đem sắc lấy nước để uống. Sau một thời gian uống nước lạc tiên giúp bạn ngủ ngon giấc hơn, an thần tốt hơn. Và để tăng thêm hiệu quả của nước lạc tiên bạn có thể sử dụng lá dâu, tâm sen sắc cùng lạc tiên.

4.2. Bài thuốc giúp chữa viêm da hay ngứa, ghẻ

Với những trường hợp bị viêm da nhẹ hoặc ngứa ghẻ có thể sử dụng lạc tiên để cải thiện tình trạng.

• Sử dụng 2 đến 3 nắm lá lạc tiên, sau đó cho vào nồi cùng với khoảng 1 lít nước.
• Mang hỗn hợp này đun sôi và hạ nhỏ lửa đun thêm trong 15 phút nữa để cho các tinh chất của lạc tiên hòa tan hết vào nước.
• Sau đó sử dụng nước đun để tắm hoặc thấm bằng bông rồi chà, lên vùng da bị viêm.

4.3. Bài thuốc giúp chữa giải nhiệt, mát gan

Uống lạc tiên nhiều có tốt không? Bài thuốc giúp chữa giải nhiệt, mát gan. Sử dụng lạc tiên để giải độc, giải nhiệt cơ thể và để phát huy công dụng tối đa của lạc tiên nên sử dụng quả chín mọng.

• Lựa chọn 500 gam quả lạc tiên chín cùng với 250 gam đường kính trắng cùng với 1 lít nước đun sôi để nguội.
• Sau đó đem hỗn hợp này đi nấu thành dịch
• Sử dụng hàng ngày để có hiệu quả tốt.

4.4. Bài thuốc trị đau nhức khớp

Để điều trị bệnh đau nhức khớp, ban có thể sử dụng lạc tiên theo cách sau:

• Sử dụng 500 gam lạc tiên với 100 gam lá khổ qua và 300 gam hoa thiên lý.
• Tất cả hỗn hợp trên đem rửa sạch sau đó mang đi phơi khô.
• Khi hỗn hợp đã khô thì tiến hành sao vàng hạ thổ trong vòng 1 tháng.
• Kết thúc một tháng thì mang hỗn hợp này ra tán nhỏ thành bột mịn.
• Mỗi lần sử dụng khoảng 3 thìa cà phê bột cùng với 100ml nước nóng để phát huy hiệu quả điều trị nhức khớp.

Bài thuốc từ cây lạc tiên điều trị căng thẳng và mệt mỏi

4.5. Điều trị căng thẳng

Bài thuốc từ cây lạc tiên điều trị căng thẳng và mệt mỏi. Những người thường xuyên làm việc quá sức, công việc áp lực và gây ra nhiều căng thẳng, mệt mỏi có thể sử dụng lạc tiên để cải thiện tình trạng này.

• Sử dụng lạc tiên tươi rồi đem phơi khô hoặc sao vàng hạ thổ.
• Khi sao vàng hạ thổ thì kết hợp cùng với 250 gam râu bắp.
• Sau đó cho tất cả hỗn hợp vào nồi đất cùng 500ml nước và 1⁄4 muỗng muối hạt.
• Sắc hỗn hợp này nhỏ lửa tới khi chỉ còn khoảng 250 ml thì tắt bếp.
• Sử dụng hỗn hợp này ngày 2 lần vào buổi trưa và tối sẽ cải thiện tình trạng căng thẳng và mệt mỏi hiệu quả.

4.6. Hỗ trợ điều trị hạ huyết áp

Bài thuốc lạc tiên sẽ giúp hỗ trợ chữa hạ huyết áp bằng bài thuốc sau:

• Sử dụng 0.5 kg lạc tiên, 0.3 kg hoa thiên lý và 0.1kg lá khổ qua non rồi mang đi sao vàng hạ thổ.
• Sau đó tán hỗn hợp lạc tiên này thành bột mịn.
• Trộn hỗn hợp bột mịn vào 50 gam đậu xanh đã rang chín và tán bột mịn.
• Mỗi ngày sử dụng 3 thìa cà phê hỗn hợp này cùng với 100ml nước sôi để cải thiện tình trạng huyết áp.

5. Những lưu ý khi sử dụng

• Không sử dụng cho người mẫn cảm hay dị ứng với bất kỳ thành phần nào của vị thuốc.
• Không nên sử dụng vị thuốc bị hư hỏng, ẩm mốc.
• Không được tự ý kết hợp thuốc với thảo dược khi chưa được chỉ định cụ thể.