Cây nổ gai hay còn có tên gọi khác là Mác tẻn, thuộc họ Thầu dầu, có tác dụng điều trị khu phong, trừ thấp, giải độc, thanh nhiệt, giảm đau, giảm ngứa. Đây là một vị thuốc dân gian được áp dụng từ lâu với công dụng hiệu quả và an toàn.

1. Cây nổ gai là cây gì?

1.1. Đặc điểm thực vật

Cây nổ gai có tên khoa học là Flueggea virosa, thuộc họ Thầu dầu - Euphorbiaceae.

Tên khác: Bỏng nẻ, cây đinh vàng, bỏng nổ, co cáng, cơm nguội, quả nổ trắng.

Cây nổ gai là 1 giống cây bụi, thân nhỏ, có chiều cao khoảng từ 2 đến 3 mét. Thân tròn, phân ra nhiều cành, mỗi cành lại đâm ra nhiều nhánh nhỏ. Lớp vỏ cây bên ngoài có màu nâu sậm, có các nốt trắng nổi rõ, xù xì.

• Lá cây mỏng, mọc ra từ các cành con, hầu hết có hình bầu dục, đầu lá tù và cò lá nhỏ hơn hình tam giác.
• Hoa cây nổ gai thường ra vào tháng 6 đến tháng 8. Hoa thường chỉ mọc riêng rẽ một hoặc nếu gộp lại cũng chỉ tối đa từ 2 - 3 mỗi chùm.
• Quả nổ gai thường ra vào tháng 9 đến tháng 11, thuộc dạng nang, hình tròn, nhỏ màu trắng đục, hơi lõm phía dưới cuống. Mỗi quả được ghép từ 3 mảnh vỏ, lúc chín có thể hái ăn được. Trong quả chứa hạt màu nâu có 3 cạnh.

Cây nổ gai là 1 giống cây bụi, thân nhỏ

1.2. Phân bố

Cây nổ gai phân bố ở nhiều quốc gia như Ấn Độ, Trung Quốc, Thái Lan, Việt Nam. Ở nước ta, cây mọc hoàn ở các ven bìa rừng khắp các tỉnh thành trên cả nước.

Bộ phận sử dụng: có thể sử dụng nhiều bộ phận trên cây nổ gai để làm thuốc, bao gồm lá, cành, vỏ thân cây và rễ.

1.2. Thu hái và sơ chế

Phần rễ cây thường có giá trị dược liệu tốt nhất vào mùa thu nên chủ yếu được thu hoạch vào mùa này. Các bộ phận khác còn lại có thể được thu hoạch quanh năm.

Cây có thể đào được cả gốc, rễ, cành, lá và tách lấy vỏ thân cây. Các bộ phận dược liệu sau đó được phân loại, đem rửa sạch, thái nhỏ, phơi khô. Lá cây có thể để nguyên rồi đem phơi.

1.3. Thành phần hóa học của cây

Cây nổ gai có chứa các thành phần chính bao gồm:

• Norsecurin
• Saponin
• Tannin
• Virosin
• Phyllanthin
• Securiotinin
• Flueggea ...

2. Cây nổ gai có tác dụng gì?

Tác dụng cây nổ gai gồm:

2.1. Theo đông y

Lá và toàn cây có vị đắng, hơi chát, tính mát, ít độc. Thảo dược có tác dụng khu phong, trừ thấp, thanh nhiệt, giải độc, chỉ huyết, giảm đau, giảm ngứa.

Theo y học cổ truyền, cây nổ gai có các tác dụng như:

• Giúp kháng viêm, chữa ghẻ lở, diệt trùng.
• Trị mụn bọc.
• Hỗ trợ điều trị các vết loét ngoài da.
• Hỗ trợ điều trị bệnh lậu, khát nước, chóng mặt, cảm sốt.

Cây nổ gai có tác dụng khu phong, trừ thấp, thanh nhiệt, giải độc

2.2. Theo y học hiện đại

• Tác dụng kháng khuẩn, chống oxy hóa: Trong cây có chứa 2 thành phần là Ethanol và Chloroform có đặc tính kháng khuẩn, giúp ức chế sự tăng trưởng của các gốc tự do, giảm thiệt hại cho các tế bào khỏe mạnh, từ đó giúp ngăn ngừa các bệnh tật trong cơ thể.
• Kháng nấm: Hoạt chất Methanol từ rễ cây có thể chống lại hoạt động của một số loại nấm, đặc biệt là các loại nấm Trich mentagrophytes, Candida Albicans.
• Điều trị sốt rét: Các hoạt chất chiết xuất từ lá cây sẽ giúp cải thiện các triệu chứng của bệnh sốt rét và gây ức chế hoạt động của ký sinh trùng Plasmodium falciparum gây ra bệnh sốt rét ở người.
• Đối với hệ tim mạch: Hoạt chất Berberin chiết xuất từ cây nổ gai giúp làm giảm đi lượng lipid trong máu, ngăn ngừa chứng xơ vữa động mạch.
• Đối với hệ tiêu hóa: Hoạt chất Berberin chiết xuất từ cây nổ gai giúp bảo vệ niêm mạc dạ dày, chống tình trạng loét bao tử.
• Kéo dài thời gian ngủ: Theo một thí nghiệm trên chuột nhắt trắng, thành phần cao khô chiết xuất bằng cồn 50 độ của thân và lá cây có tác dụng kéo dài thời gian ngủ do pentobarbiton.

3. Công dụng cây nổ gai

• Rễ cây nổ gai có tác dụng điều trị: Viêm tai giữa, đau dạ dày, đau bụng khi đến kỳ kinh, diệt giun và bệnh sán máng.
• Cành và lá cây có tác dụng điều trị: Mụn, làm tiêu mủ, nhanh lành vết thương.
• Ngoài ra, rễ cây còn có tác dụng làm thuốc chữa bệnh lậu, hạ sốt, giải khát, chóng mặt, run chân tay, điều trị các vết loét ngoài ra.

• Ngoài ra, rễ cây còn có tác dụng làm thuốc chữa bệnh lậu, hạ sốt, giải khát, chóng mặt, run chân tay, điều trị các vết loét ngoài ra.

Dược liệu khô từ cây nổ gai

4. Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây nổ gai

4.1. Cây nổ gai hỗ trợ điều trị sốt rét

Theo các nghiên cứu khoa học, lá cây nổ gai có tác dụng ức chế ký sinh trùng Plasmodium falciparum, từ đó hỗ trợ điều trị bệnh sốt rét hiệu quả, nhanh chóng.

Nguyên liệu: 12g cây nổ gai.

Thực hiện: 

• Rửa sạch cây nổ gai, đem sắc với 600ml nước.
• Đợi đến khi còn 300ml thì tắt bếp.
• Mỗi ngày dùng 1 thang thuốc, chia làm 3 lần.

4.2. Cây nổ gai hỗ trợ điều trị mụn bọc, mụn mủ, viêm da

Cây nổ gai chứa chất kháng khuẩn, chống viêm cao, do đó, dùng vị thảo dược này sẽ chữa được một số bệnh ngoài da như mụn mủ, viêm da, mụn bọc.

Nguyên liệu: 100g lá cây nổ gai.

Thực hiện:

• Rửa sạch, giã nát lá nổ gai, đắp lên vùng da bị viêm, mụn.
• Mỗi ngày áp dụng 2 lần, cho đến khi tình trạng bệnh đỡ hẳn thì ngừng.

4.3. Cây nổ gai hỗ trợ điều trị gai cột sống

Trong dân gian, cây nổ gai thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị đau lưng, gai cột sống rất hiệu quả. Dưới đây là bài thuốc chữa gai cột sống, được nhiều người áp dụng.

Nguyên liệu: 15g thân cây nổ gai.

Thực hiện: 

• Thân cây nổ gai mang đi rửa sạch, thái mỏng, sao vàng, hạ thổ.
• Cho 1l nước vào nồi cùng cây nổ gai và sắc uống, sau khoảng 10 phút thì tắt bếp.
• Chia thang thuốc thành 2 – 3 lần uống trong ngày.

5. Lưu ý khi sử dụng cây nổ gai

Khi sử dụng cây nổ gai làm thuốc điều trị, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Vì các hoạt chất Alcaloid, Securinin ở trong thân và rễ cây đều là các thành phần có độc tính khá cao, nó có thể gây ra tình trạng ngộ độc nếu sử dụng thuốc tùy tiện và sử dụng không đúng cách. Chính vì vậy, để đảm bảo được an toàn nên người dùng chỉ nên sử dụng khi có sự cho phép của thầy thuốc.
• Trong suốt quá trình điều trị bằng nổ gai, người bệnh nên đi khám định kỳ để có thể đánh giá được hiệu quả của thuốc và tình hình tiến triển sức khỏe của bản thân.
• Những người bị dị ứng và quá mẫn cảm với các thành phần của cây nổ gai thì không được sử dụng.
• Nếu sau khi sử dụng thuốc nổ gai mà cơ thể có các dấu hiệu bất thường như ói mửa, buồn nôn, phù mạch, phát ban toàn thân, ... thì cần phải ngưng sử dụng thuốc ngay lập tức và thông báo cho bác sĩ để được xử trí kịp thời.
• Cần phân biệt rõ cây nổ gai với sâm tanh tách vì chúng có tên gọi gần giống nhau để lựa chọn được đúng dược liều mình cần.

Hy vọng với những thông tin chia sẻ trên sẽ giúp cho người đọc biết rõ được về tác dụng cây nổ gai. Lưu ý, người bệnh khi sử dụng cây nổ gai làm thuốc điều trị cần phải kiên trì và sử dụng đúng cách để đạt được hiệu quả tốt nhất.

Theo YHCT