Rối loạn tiền đình nếu không được điều trị đúng cách có thể khiến bệnh tình nặng hơn, thậm chí dẫn tới biến chứng nguy hiểm và gây lãng phí tiền bạc.

1. Rối loạn tiền đình là gì?

Tiền đình là bộ phận thuộc hệ thần kinh nằm ở phía sau ốc tai hai bên. Tiền đình có vai trò cân bằng cơ thể, duy trì trạng thái thăng bằng ở các tư thế, trong hoạt động, phối hợp các bộ phận cử động như mắt, tay, chân, thân mình...

Rối loạn tiền đình là tình trạng quá trình truyền dẫn và tiếp nhận thông tin của tiền đình bị rối loạn hoặc tắc nghẽn do dây thần kinh số 8 hoặc động mạch nuôi dưỡng não bị tổn thương hay các tổn thương khác ở khu vực tai trong và não. Điều này khiến cho tiền đình mất khả năng giữ thăng bằng, cơ thể loạng choạng, hoa mắt, chóng mặt, quay cuồng, ù tai, buồn nôn... Những triệu chứng này lặp đi lặp lại nhiều lần, xuất hiện đột ngột khiến người bệnh rất khó chịu, ảnh hưởng lớn tới cuộc sống và khả năng lao động của người bệnh.

Rối loạn tiền đình xảy ra do tổn thương tại hệ thống tiền đình

2. Phân loại rối loạn tiền đình

Rối loạn tiền đình được chia thành 2 loại: rối loạn tiền đình ngoại biên (chiếm khoảng 90-95%) và rối loạn tiền đình trung ương (chiếm khoảng 5-10%).

2.1. Rối loạn tiền đình có nguồn gốc ngoại biên

Do tổn thương hệ tiền đình ngay tại vùng tai trong. Triệu chứng thường rầm rộ bệnh nhân chóng mặt và mất thăng băng nhiều nhưng không nguy hiểm đến tính mạng. Đa số mọi người hay mắc nhóm bệnh này

2.2. Rối loạn tiền đình có nguồn gốc trung ương

Rối loạn tiền đình trung ương do các tổn thương nhân tiền đình ở thân não, tiểu não. Nhóm bệnh này ít gặp, triệu chứng không rầm rộ. Tuy vậy nhóm bệnh này thường nguy hiểm và khó chữa hơn nhóm bệnh tiền đình có nguyên nhân ngoại biên.

3. Nguyên nhân gây rối loạn tiền đình

Rối loạn tiền đình không phải là bệnh lý nguyên phát, đây là hậu quả của nhiều loại bệnh. Nguyên nhân gây ra rối loạn tiền đình gồm có:

3.1. Nguyên nhân tiền đình ngoại biên

Viêm dây thần kinh tiền đình: Do virus Zona, thủy đậu, quai bị (chiếm khoảng 5% các trường hợp), gây liệt dây thần kinh tiền đình dẫn đến chóng mặt xuất hiện đột ngột, kéo dài nhiều giờ đến vài tháng nhưng không rối loạn thính lực (khác với hội chứng Meniere).

Rối loạn chuyển hóa: tiểu đường, tăng ure huyết, suy giáp...

Các nhóm nguyên nhân khác:

• Hội chứng Meniere: Phù nề vùng tai trong
• Viêm tai giữa cấp và mạn
• Dị dạng tai trong.
• Chấn thương vùng tai trong
• U dây thần kinh số VIII
• Sỏi nhĩ.
• Tác dụng không mong muốn của thuốc (streptomycin, gentamycin...); rượu, ma túy
• Say tàu xe
• Nhãn cầu: Nhìn đôi

3.2. Nguyên nhân tiền đình trung ương

• Thiểu năng tuần hoàn sống nền;
• Hạ huyết áp tư thế;
• Hội chứng Wallenberg;
• Nhồi máu tiểu não;
• Xơ cứng rải rác;
• U tiểu não...
• Nhức đầu Migraine.
• Bệnh Parkinson;
• Giang mai thần kinh,

3.3. Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh rối loạn tiền đình

• Tuổi tác: Bất cứ ai dù ở độ tuổi nào cũng có thể mắc bệnh rối loạn tiền đình nhưng người lớn tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn người trẻ. Ước tính cứ 100 người trên 40 tuổi trở lên thì có khoảng 35 người mắc bệnh rối loạn tiền đình.
• Tiền sử bị chóng mặt: Những người đã từng bị chóng mặt có nhiều khả năng bị choáng váng, hoa mắt, mất thăng bằng... trong tương lai. Tăng nguy cơ bị bệnh rối loạn tiền đình.

Lưu ý: Khi có những dấu hiệu rối loạn tiền đình kể trên hoặc bất cứ những thay đổi bất thường của cơ thể bạn cần đi khám càng sớm càng tốt để các bác sĩ thăm khám, chẩn đoán và có phương pháp điều trị bệnh kịp thời.

Người bị rối loạn tiền đình có thể gặp các triệu chứng ù tai, giảm thính lực.

4. Triệu chứng rối loạn tiền đình

Tùy vào từng giai đoạn bệnh, rối loạn tiền đình có thể có những biểu hiện khác nhau. Một số biểu hiện thường gặp là:

4.1. Hội chứng tiền đình ngoại vi

• Chóng mặt có hệ thống: Các vật quay xung quanh người bệnh nhân hay ngược lại. Biểu hiện rõ nhất thường là khi người bệnh thay đổi tư thế, đặc biệt là đứng lên ngồi xuống một cách đột ngột hoặc khi vừa ngủ dậy.
• Cơ thể mất thăng bằng, choáng váng, đầu óc quay cuồng, cơ thể loạng choạng, đứng không vững
• Rối loạn thị giác: hoa mắt, chóng mặt, mất phương hướng
• Rối loạn thính giác: Ù tai. Khi bệnh nhân có dấu hiệu ù tai phải đến khám sớm và điều trị tích cực. Nếu điều trị muộn bệnh để lại di chứng giảm thính lực (giảm sức nghe), hoặc điếc, có tiếng ve kêu, dế kêu... trong tai, đặc biệt về đêm.
• nhãn cầu rung giật.
• Buồn nôn hoặc nôn
• Mất ngủ, người mệt mỏi, thiếu tập trung
• Hạ huyết áp

Nếu đang gặp phải những dấu hiệu trên, bạn đã có nguy cơ mắc rối loạn tiền đình

4.2. Hội chứng tiền đình trung ương

• Chóng mặt: Bệnh nhân thường không chóng mặt dữ dội, có cảm giác bồng bềnh như trên sóng.
• Giảm thính lực: Ù tai, nghe kém
• Rung giật nhãn cầu nhiều hướng, có cả rung giật nhãn cầu dọc.
• Dáng đi như người say rượu, bệnh nhân thường không đi theo một đường thẳng, hay đi hình zic zắc.
• Mất phối hợp động tác: Bệnh nhân không thể làm chính xác động tác ví dụ như: lật xấp bàn tay, ngón tay chỉ mũi...
• Đôi khi có thay đổi giọng nói khi phát âm một số âm như âm “Ô”.

5. Cách phòng ngừa rối loạn tiền đình

Áp lực công việc, ăn uống không khoa học, căng thẳng, stress đang khiến nhiều người mắc rối loạn tiền đình hơn. Mọi người có thể thực hiện những cách sau để phòng ngừa rối loạn tiền đình:

• Không dùng chất kích thích: rượu bia, thuốc lá, cà phê… vì có thể gây ra tình trạng mất nước, co thắt mạch máu làm cho tình trạng rối loạn tiền đình nặng hơn.
• Tập luyện thể dục thể thao thường xuyên với cường độ hợp lý, có thể ưu tiên một số bài tập/động tác giúp tăng cường tuần hoàn máu.
• Hạn chế những căng thẳng, stress trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày, trong công việc. Không thức khuya, không làm việc kiệt sức, đảm bảo ngủ từ 6-8 tiếng mỗi ngày. Bạn có thể lựa chọn một số bộ môn như thiền, yoga, nghe nhạc nhẹ… để giảm căng thẳng, giúp cơ thể thư giãn.
• Uống đủ nước nhằm ổn định chất lỏng trong cơ thể, giúp ngăn ngừa dấu hiệu chóng mặt do mất nước.
• Có chế độ ăn khoa học, đầy đủ dinh dưỡng. Bạn nên lựa chọn các thực phẩm tốt cho não để bổ sung vào chế độ ăn hàng ngày như: Omega-3, vitamin B, các loại rau có màu xanh đậm, các loại hạt, ngũ cốc, sữa, cá thu, nấm, trứng… Hạn chế đồ ăn nhiều muối, đường, thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhiều dầu mỡ…

Cuộc sống căng thẳng, áp lực kèm theo lối sống thiếu khoa học khiến người mắc rối loạn tiền đình ngày càng tăng.

6. Chẩn đoán rối loạn tiền đình

• Xét nghiệm điện và sử dụng các điện cực nhỏ đặt lên vùng da xung quanh mắt, nhằm đo chuyển động của mắt để đánh giá các dấu hiệu của rối loạn chức năng tiền đình hay các vấn đề về thần kinh.
• Xét nghiệm xoay vòng để đánh giá sự hoạt động của mắt và tai. Xét nghiệm sử dụng kính video hoặc các điện cực để theo dõi chuyển động của mắt.
• Xét nghiệm âm ốc tai cung cấp thông tin về các tế bào lông trong ốc tai, bằng cách đo sự đáp ứng của các tế bào tóc với các cú nhấp được tạo ra bởi một loa nhỏ chèn vào trong ống tai
• Chụp cộng hưởng MRI sử dụng từ trường và sóng radio để tạo ra hình ảnh cắt ngang các mô cơ thể được quét. MRI não có thể phát hiện các khối u, đột quỵ và sự bất thường về mô mềm khác mà có thể gây chóng mặt hoặc ngất.

7. Điều trị rối loạn tiền đình

Việc điều trị rối loạn tiền đình cần có sự giám sát, chỉ định của các bác sĩ chuyên khoa về thần kinh tại các cơ sở y tế uy tín. Rối loạn tiền đình nếu không được điều trị đúng cách có thể khiến bệnh tình nặng hơn và gây lãng phí tiền bạc.

Sau khi thăm khám lâm sàng kết hợp các triệu chứng người bệnh gặp phải các bác sĩ có thể chỉ định thêm một số xét nghiệm như: chụp MRI, cột sống cổ, CT Scanner, đo lưu huyết não, xét nghiệm khu trú hệ thần kinh…

Điều trị rối loạn tiền đình được chia theo các nhóm:

• Điều trị nguyên nhân: Sử dụng các loại thuốc tăng tuần hoàn não, tăng tuần hoàn tai trong, thuốc chống viêm dây thần kinh số 8 do virus hoặc phẫu thuật nhằm giải quyết nguyên nhân gây tổn thương tai trong, tổn thương não, u dây thần kinh số 8…
• Điều trị triệu chứng: Sử dụng các thuốc giúp giảm chóng mặt, thuốc an thần nhẹ, thuốc chống nôn, thuốc bổ thần kinh…
• Phục hồi chức năng tiền đình qua các bài tập nhằm tăng cường hoạt động phối hợp giữa các bộ phận của cơ thể. Từ đó não có thể nhận biết tín hiệu và xử lý từ tiền đình nhịp nhàng, thông suốt hơn.
• Duy trì các thói quen tốt như kiểm soát căng thẳng; tập thể dục thường xuyên, giúp tuần hoàn máu não ổn định hơn; tăng cường lưu thông khí huyết; bổ sung nhiều rau củ hoa quả vào thực đơn hàng ngày; hạn chế đồ ăn nhiều gia vị, dầu mỡ, đồ ăn chế biến sẵn.
• Cân bằng giữa làm việc và nghỉ ngơi
• Có chế độ ăn uống hợp lý: Ăn đầy đủ các nhóm chất, cung cấp đủ năng lượng cho cơ thể. Ăn nhiều rau, củ, quả; hạn chế các đồ ăn chiên xào, đồ ăn nhiều dầu mỡ...
• Thực hiện phẫu thuật nếu cần thiết: Nếu các biện pháp điều trị bệnh rối loạn tiền đình trên không có hiệu quả, không cải thiện tình trạng bệnh thì bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật.

Rối loạn tiền đình là tình trạng quá trình truyền dẫn và tiếp nhận thông tin của tiền đình bị rối loạn hoặc tắc nghẽn do dây thần kinh số 8 hoặc động mạch nuôi dưỡng não bị tổn thương hay các tổn thương khác ở khu vực tai trong và não. Bệnh có thể để lại biến chứng nguy hiểm và gây đột quỵ. Vì thế khi có dấu hiệu của bệnh rối loạn tiền đình, người bệnh nên đến các trung tâm y tế để thăm khám và điều trị.