Mỡ máu cao là căn bệnh nguy hiểm và thường gặp ở người trưởng thành. Tình trạng mỡ máu cao có thể để lại biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch, gan, thận. Nếu không được kiểm soát tác hại của mỡ máu có thể để lại hậu quả đáng tiếc.

1. Đặc điểm của bệnh mỡ máu

Cholesterol, triglycerid là 2 thành phần cơ bản của mỡ máu. Trong đó cholesterol có 3 loại là cholesterol tốt, cholesterol xấu và cholesterol toàn phần.

1.1. Đặc điểm của cholesterol

Cholesterol là một chất béo có ở màng tế bào của tất cả các mô tổ chức trong cơ thể và được vận chuyển trong huyết tương của cơ thể con người. Một phần lớn cholesterol được gan tổng hợp từ các chất béo bão hòa, một phần nhỏ cholesterol được hấp thu từ thức ăn mà chúng ta dung nạp hàng ngày như: trứng, thịt, sữa, mỡ động vật, bò, tôm, cá.

Đặc điểm của cholesterol kém tan trong nước, thực tế chúng không thể tan và di chuyển và di chuyển được trong máu. Cholesterol phải nhờ lipoprotein, đây là một chất do gan tổng hợp ra và tan trong nước mang theo cholesterol.

Sự hoạt động của các màng tế bào trong cơ thể cần có cholesterol để sản xuất ra nội tiết tố. Mặt khác, đây cũng chính là thành phần của muối mật. Cholesterol tốt (HDL-C) đảm nhận vai trò làm cho thành động mạch mềm mại để lưu thông máu hiệu quả, đồng thời có khả năng bảo vệ thành mạch máu. Ngược lại, cholesterol xấu (LDL- C) làm cho xơ vữa thành động mạch.

1.2. Đặc điểm của triglycerid

Triglyceride là chất do dư thừa của axit béo không được chuyển thành cholesterol ở gan (khi chất axit béo loại tự do được hấp thu qua gan sẽ được chuyển thành cholesterol. Ngược lại, nếu lượng axit béo bị dư thừa sẽ trở thành triglycerid). Tại gan, triglycerid sẽ kết hợp với chất apoprotein và được đưa ra khỏi gan dưới dạng lipoprotein có tỉ trọng thấp.

Triglyceride là chất do dư thừa của axit béo không được chuyển thành cholesterol ở gan

2. Nguyên nhân gây ra bệnh mỡ máu

Nguyên nhân chính gây ra bệnh mỡ máu là do thói quen ăn uống cũng như duy trì một lối sống không lành mạnh, nhất là ở người trưởng thành. Do đó, bệnh mỡ máu thường gặp ở người cao tuổi.

Đặc biệt, tình trạng mỡ máu tăng cao do chế độ ăn uống có chứa nhiều mỡ động vật, nội tạng động vật, lòng đỏ trứng, bơ, sữa, các loại thịt đỏ trong các bữa ăn hàng ngày.

Ngoài ra, một nguyên nhân chính gây ra bệnh mỡ máu là tiền sử những người mắc các bệnh lý béo phì, ít vận động hoặc những người mắc bệnh tiểu đường. Với tình trạng tăng triglycerid thường gặp ở người uống nhiều bia rượu, di truyền hoặc rối loạn gen chuyển hóa.

Béo phì là nguyên nhân gây mỡ máu cao

3. Những biến chứng nguy hiểm của rối loạn mỡ máu

Tuy rằng bệnh mỡ máu (rối loạn lipid máu) không gây tử vong trực tiếp cho người bệnh nhưng những hệ lụy mà căn bệnh này để lại không hề thua kém các bệnh lý nguy hiểm chết người nào. Vì thế việc nhận biết được mức độ nguy hiểm của bệnh mỡ máu với cơ thể là rất quan trọng. Một số tác hại của bệnh mỡ máu lên cơ thể có thể kể đến như:

3.1. Mỡ máu cao ảnh hưởng đến tim mạch

Mỡ máu tăng cao là nguyên nhân chính gây ra bệnh xơ vữa động mạch, nếu tình trạng này kéo dài gây ra hẹp động mạch khiến lượng máu cung cấp cho tim giảm. Đặc biệt nếu cả chỉ số cholesterol và triglyceride tăng thì mức độ nguy hiểm của bệnh có thể trở nên trầm trọng, đẩy nhanh quá trình xơ vữa động mạch, hậu quả là thiếu máu cơ tim, nhồi máu cơ tim và tử vong.

Mỡ máu cao gây nhồi máu cơ tim

3.2. Mỡ máu cao gây đột quỵ não

Mỡ máu tăng cao, đặc biệt ở người tăng cholesterol gây lắng đọng trong thành mạch hình thành các mảng xơ vữa. Theo đó, các mảng xơ vữa di chuyển từ nơi khác đến hoặc hình thành ngay tại mạch máu não, từ đó làm hẹp lòng mạch và dẫn đến giảm lưu lượng tuần hoàn và gây ra tình trạng thiếu máu não. Nghiêm trọng hơn, máu lên não có thể tắc nghẽn gây ra đột quỵ não. Đã có nhiều thống kê cho thấy, có đến 93% bệnh nhân đột quỵ não có tiền sử rối loạn mỡ máu.

3.3. Mỡ máu cao ảnh hưởng đến huyết áp

Tình trạng mỡ máu tăng cao gây ra các mảng xơ vữa khiến lòng mạch hẹp lại, thành mạch kém đàn hồi, từ đó làm tăng áp lực lên thành mạch máu.

Để cung cấp đầy đủ máu cho các hoạt động của cơ thể thì bắt buộc tim phải làm việc tích cực hơn. Điều này làm tăng nhịp tim, tăng sức co bóp cơ tim, tăng hấp thu giữ nước trong cơ thể dẫn đến bệnh cao huyết áp.

3.4. Mỡ máu cao gây ra bệnh gan nhiễm mỡ

Nguyên nhân chính gây ra bệnh mỡ máu là do chế độ ăn uống không hợp lý. Theo đó, toàn bộ thức ăn được dung nạp đều được chuyển hóa qua gan, gây ra tình trạng gan nhiễm mỡ.

Gan nhiễm mỡ là tình trạng tích lũy chất béo ở trong gan vượt quá 5% trọng lượng. Bệnh gan nhiễm mỡ thường không có triệu chứng rõ ràng nên người bệnh khó có thể nhận biết. Về lâu dài gan nhiễm mỡ làm suy giảm chức năng gan và gây ra nhiều bệnh lý về gan mật khác.

Mỡ máu cao gây ra bệnh gan nhiễm mỡ

3.5. Mỡ máu cao làm giảm chức năng sinh lý

Mỡ máu cao không chỉ ảnh hưởng đến các cơ quan trong cơ thể mà còn ảnh hưởng đến đời sống tình dục ở cả 2 giới. Theo thống kê, có 80% các trường hợp nam giới bị tăng cholesterol máu có biểu hiện rối loạn cương dương và biểu hiện này sớm hơn những biến chứng về tim mạch trên bệnh nhân bị mỡ máu cao. Ngoài ra, cholesterol cao cũng làm giảm ham muốn ở nữ giới.

Trước đây, bệnh mỡ máu chỉ thường xuyên gặp ở người cao tuổi nhưng căn bệnh này hiện nay đã có xu hướng trẻ hóa, thậm chí bệnh mỡ máu đã ghi nhận bệnh nhân mắc khi ở độ tuổi 20. Vì thế việc phòng ngừa bệnh mỡ máu để hạn chế nguy cơ mắc bệnh trong tương lai rất quan trọng.

Rối loạn cương dương có thể do mỡ máu cao

4. Cách kiểm soát và phòng ngừa mỡ trong máu

4.1. Thực hiện chế độ ăn uống khoa học

Theo bác sĩ Phạm Đỗ Anh Thư, bất cứ ai cũng nên tuân thủ theo chế độ "sáng đầy đủ, trưa vừa đủ, tối hạn chế". Đặc biệt, mỗi người cần giảm chất béo bão hòa có nhiều trong thịt đỏ, da động vật hay da gia cầm và nội tạng động vật bằng chất béo không bão hòa đơn hoặc đa thường có nhiều trong cá, thịt trắng (gà, vịt,...).

Ngoài ra, bác sĩ Thư nhấn mạnh nên ăn cá thường xuyên, ăn thịt trắng 1 lần mỗi tuần và ăn thịt đỏ 1 lần mỗi tháng. Đồng thời, nên tránh thức ăn có chất béo dạng trans (một loại chất béo xấu gây tăng LDL-C và giảm HDL-C), có nhiều trong thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn nhanh, thức ăn chiên rán. Quan trọng nhất là hạn chế lượng tinh bột trong các bữa ăn để giúp làm giảm triglycerides máu.

Với tinh bột, bác sĩ Thư khuyên nên sử dụng tinh bột nguyên cám như gạo lứt, ngũ cốc nguyên hạt, bánh mì đen hoặc nâu thay cho bánh mì trắng,...Sử dụng acid béo omega-3 EPA (icosapent ethyl) giúp làm giảm triglycerides máu. Mặt khác, tăng cường rau xanh, trái cây và đặc biệt là những thực phẩm giàu chất xơ trong khẩu phần ăn. Sử dụng sữa hoặc các sản phẩm từ sữa ít béo.

4.2. Bỏ thuốc lá

Trong thuốc lá có 142 "sát thủ không dao", đe dọa tính mạng con người. Trong đó, nguy hiểm nhất có thể kể đến là nicotin, chất "gây rối" làm mất cân bằng chuyển hóa, khiến mỡ trong máu tăng lên. Nghiên cứu tại New Orleans chứng minh, chỉ cần hút 3-4 điếu thuốc mỗi ngày là có thể làm giảm HDL-C (cholesterol tốt) và tăng tỷ lệ cholesterol "xấu".

4.3. Không lạm dụng rượu, bia

Bác sĩ Phạm Đỗ Anh Thư cho biết, rượu và bia có thể làm rối loạn chuyển hóa chất mỡ trong cơ thể và gây ra tình trạng gan nhiễm mỡ. Ngoài ra, chúng còn tác động làm tim đập nhanh, mạch máu co lại, huyết áp tăng và làm cho muối canxi đọng lại ở thành mạch, gây xơ cứng động mạch.

4.4. Tránh áp lực, căng thẳng

Người thường xuyên căng thẳng, buồn rầu trong cuộc sống có nguy cơ rối loạn chất béo cao hơn người có tâm lý thoải mái, lạc quan, vui vẻ. Căng thẳng thường xuyên gây nên sự rối loạn chuyển hóa của các lipoprotein, làm tăng tỷ lệ cholesterol toàn phần, LDL-C và triglyceride, đồng thời giảm tỷ lệ HDL - cholesterol tốt cho cơ thể.

4.5. Tăng cường vận động

Vận động thường xuyên có tác dụng rất tốt trong việc tiêu hao mỡ máu. Nên tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày và ít nhất 5 ngày/tuần.

4.6. Sử dụng thuốc điều trị theo chỉ định

Bệnh nhân rối loạn mỡ máu nặng và bệnh nhân có nhiều yếu tố nguy cơ bệnh tim mạch có thể được chỉ định một số thuốc điều trị để đưa các chỉ số cholesterol, triglyceride về ngưỡng bình thường.

Nhóm statin giữ vai trò chính trong điều trị giảm cholesterol xấu (LDL -C), ngoài ra còn có các thuốc như giảm hấp thu cholesterol (ezetimibe), ức chế PCSK9, ức chế hấp thu acid mật,...

Fibrat và acid béo omega-3 EPA (icosapent ethyl) giúp giảm triglycerides máu.

Lưu ý, các loại thuốc trên chỉ sử dụng khi có chỉ định từ bác sĩ, tuyệt đối không tự ý dùng hay thay đổi liều. Trong quá trình sử dụng, bệnh nhân có thể gặp một số tác dụng phụ như rối loạn chức năng gan, tăng men gan, rối loạn tiêu hóa, đau khớp, yếu cơ... tuy nhiên những phản ứng phụ này rất hiếm xảy ra.

Cuối cùng người mắc bệnh mỡ máu cần tái khám sức khỏe định kỳ để thực hiện các xét nghiệm. Từ đó các bác sĩ sẽ có hương tư vấn, thăm khám và điều trị phù hợp, hạn chế tối đa nguy cơ biến chứng mỡ máu tăng cao có thể gây ra.

Bài viết tham khảo: SKĐS, webmd.com, mayoclinic.org